Το να δημιουργείς είναι να σκέφτεσαι πιο έντονα. Ρεβερντί Π.

Κυριακή 1 Μαρτίου 2015

ΕΝΟΤΗΤΑ 11η Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα




Το κείμενο αναφέρεται στο αγαπημένο άλογο του Μ. Αλεξάνδρου, το Βουκεφάλα.

 Η βασική θεματική του αποσπάσματος εντοπίζεται στον στενό δεσμό του Αλεξάνδρου, μεγάλου στρατηλάτη με το άλογό του. Ανάλογες περιπτώσεις μπορούμε να  δούμε τόσο από την μυθολογία
( Οδυσσέας – Άργος, Περσέας –Πήγασος , Αρίωνας - δελφίνι) όσο και από την σύγχρονη πραγματικότητα (οι τυφλοί με τα σκυλιά οδηγούς τους, μοναχικοί άνθρωποι με τα κατοικίδιά τους κλπ).

Ο Αρριανός μάς δίνει διάφορες ονομασίες για την προέλευση του ονόματος του αλόγου. Βουκεφάλας σημαίνει κεφάλι βοδιού.




Οὔξιοι: Λαός της ανατολικής Σουσιανής στη μεθόριο της Περσίας. Κατοικούσαν στις πηγές του Τίγρη ποταμού (σημερινού Καρούμ). Η περιοχή όπου ζούσαν ήταν ιδιαίτερα εύφορη. Διακρίνονταν σε ορεινούς, που ήταν πιο σκληροτράχηλοι και ονομαστοί πολεμιστές, και πεδινούς. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξαν σύμμαχοι του Δαρείου, ώσπου το 331 π.Χ. τους υπέταξε ο Αλέξανδρος και τους έκανε φόρου υποτελείς.

Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.com/2013/06/11.html#ixzz3T9xUEkPe

Το κείμενο
να δ μάχη συνέβη κα νθεν ρμηθες πέρασεν τν δάσπην ποταμν πόλεις κτισεν λέξανδρος. Κα τν μν Νίκαιαν τς νίκης τς κατ’ νδν πώνυμον νόμασε, τν δ Βουκεφάλαν ς το ππου το Βουκεφάλα τν μνήμην, ς πέθανεν ατο π καύματός τε κα λικίας καματηρς γενόμενος, πολλ δ πρόσθεν ξυγκαμών τε κα συγκινδυνεύσας λεξάνδρ, ναβαινόμενός τε πρς μόνου λεξάνδρου, τι τος λλους πάντας πηξίου μβάτας, κα μεγέθει μέγας κα τ θυμ γενναος. Σημεον δέ ο ν βος κεφαλ γκεχαραγμένη, φ᾿ τ κα τ νομα τοτο λέγουσιν τι φερεν· ο δ λέγουσιν τι λευκν σμα εχεν π τς κεφαλς, μέλας ν ατός, ς βος κεφαλν μάλιστα εκασμένον. Οτος ππος ν τ Οξίων χώρ φανς γένετο λεξάνδρ, κα λέξανδρος προεκήρυξεν ν τν χώραν πάντας ποκτενεν Οξίους, ε μ πάξουσιν ατ τν ππον. Τοσήδε γρ σπουδ λεξάνδρ μφ᾿ ατν ν.


Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.19.4-6 (διασκευή)

 


Μετάφραση


Ο Αλέξανδρος εκεί όπου έγινε η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό, έκτισε πόλεις. Και στην μια έδωσε το όνομα Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών και στην άλλη έδωσε την επωνυμία Βουκεφάλα, σε ανάμνηση του αλόγου του Βουκεφάλα, που πέθανε εκεί επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο, και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες, μεγαλόσωμος και γενναίος. Και είχε για σημάδι του ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το όνομα αυτό. Άλλοι πάλι λένε ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Αυτό το άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος στη χώρα των Ουξίων και γι αυτό διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους, αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος για το άλογο αυτό.










http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a11xm.htm


  4η δραστηριότητα: Λεξιλογικός πίνακας
Για τη λέξη πόλις
Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:


Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική
Νέα Ελληνική
Ομόρριζα
απλά
ἡ πολιτεία [= (α.ε.) το πολίτευμα, ο τρόπος ζωής των πολιτών, (ν.ε.) το κράτος, η πόλη]
πολιτευτής [= ο πολιτικός]
πολιτεύω [= είμαι πολίτης]
πολιτεύομαι [= (α.ε.) είμαι ενεργός πολίτης, δρω ως πολίτης, (ν.ε.) θέτω υποψηφιότητα στις εκλογές]
πολιτικάντης [= ο πολιτικός που αναδεικνύεται με ευτελή μέσα, δημαγωγία, πελατειακές σχέσεις]
πολιτειακός [= αυτός που σχετίζεται με το πολίτευμα]
σύνθετα
πολιορκία
πολιοῦχος [= ο προστάτης της πόλης]
πολιτογραφῶ [= (α.ε.) εγγράφω κάποιον ως πολίτη, (ν.ε.) δίνω υπηκοότητα]
πολιτοφύλαξ (-ακας) [= αυτός που φυλάει τους πολίτες]
συμπολιτεύω (ν.ε. συμπολιτεύομαι)
ἀντιπολιτεύομαι [= είμαι πολιτικός αντίπαλος]
πολιτοφυλακή [= ένοπλο σώμα πολιτών για τη διατήρηση της τάξης]
 Ασκήσεις




     

Β2. Ετυμολογικά


Παραγωγή ρημάτων


Παραγωγή ρημάτων από άλλα ρήματα, επιρρήματα και επιφωνήματα


Ρήματα παράγονται και από άλλα ρήματα και μπορεί να σημαίνουν:
α. Πράξη που αρχίζει να γίνεται (εναρκτικά). Έχουν παραγωγική κατάληξη -σκω, π.χ. γηράσκω < γηράω (= γερνάω).
β. Πράξη που γίνεται συχνά ή με ένταση (θαμιστικά ή επιτατικά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -άζω, -ίζω, -ύζω, π.χ. στενάζω (= στενάζω συχνά) < στένω.
γ. Έφεση, μεγάλη επιθυμία για εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο ρήμα (εφετικά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -ιάω (-ιῶ), -είω, π.χ. κλαυσιάω, -ιῶ < κλαίω.
Επίσης, ρήματα παράγονται και από:
α. Επιρρήματα, π.χ. διχάζω (= διαιρώ σε δύο μέρη) < δίχα (= σε δύο μέρη), ἐγγίζω (= φέρνω κοντά) < ἐγγύς (= κοντά).
β. Επιφωνήματα, π.χ. οἰμώζω (= θρηνώ) < οἴμοι (= αλίμονο).
 




Γ. Σύνταξη


Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης



Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης είναι δύο, το υποκείμενο και το κατηγόρημα.
Υποκείμενο είναι το ονοματικό σύνολο που φανερώνει ποιος ενεργεί ή πάσχει ή βρίσκεται σε μία κατάσταση. Βρίσκεται πάντοτε σε πτώση ονομαστική.
Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που αναφέρονται στο υποκείμενο





1. Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια / ποιο + ρήμα;».
λέξανδρος τος στρατιώτας συνήγαγε.


2. Ως υποκείμενο μιας πρότασης είναι δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις κ.ά.



3. Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότασης (όταν αυτό είναι πτωτικό) στο πρόσωπο και στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική-αττική διάλεκτο. Όταν το υποκείμενο της πρότασης είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα τίθεται στο γ΄ ενικό αντί του γ΄ πληθυντικού, π.χ. τ παιδία παίζει.




Κατηγορούμενο
1. Το κατηγορούμενο αποδίδει μία ιδιότητα στο υποκείμενο (ή στο αντικείμενο) με τη μεσολάβηση ενός συνδετικού ρήματος (εμί, γίγνομαι, φαίνομαι, διατελ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «τι (λογής) + ρήμα;».
πόλις νάστατος γένετο.

2. Το κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο. Ως κατηγορούμενο σε μια πρόταση είναι δυνατόν, επίσης, να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (κυρίως αναφορικές) κ.ά.

3. Το κατηγορούμενο, όταν είναι επίθετο, συμφωνεί με το υποκείμενο ή το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση, π.χ. Κα ν μάχη καρτερά. Όταν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και στο γένος, π.χ. Τ δ Κύθηρα νσός στιν. Μερικές φορές τίθεται στο ουδέτερο γένος, π.χ. Καλν σωφροσύνη, λλ' πίπονον, ή σε γενική (κατηγορηματική), π.χ. θρόνος το μεγάλου βασιλέως χρυσο ν.

Αντικείμενο
1. Με αντικείμενο συντάσσονται τα ενεργητικής διάθεσης μεταβατικά ρήματα, όσα δηλαδή δε δηλώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά και ότι η ενέργειά του μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.

2. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις (γεν., δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομαστική. Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον / ποιαν / τι + ρήμα;».
Κλέαρχος το
ς στρατιώτας συνήγαγε.

3. Στα δίπτωτα ρήματα το δεύτερο αντικείμενο το εντοπίζουμε με την ερώτηση «σε / με / για / από ποιον ή τι + ρήμα;».
παυσαν Τιμόθεον τς στρατηγίαςαπό τι παυσαν Τιμόθεον;  (από τη στρατηγία) τς στρατηγίας  αντικείμενο.

4. Μερικά ρήματα άλλες φορές λειτουργούν ως μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα. Συγκρίνετε, π.χ., στη ν.ε.:
Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι… (αμετάβατη χρήση), αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με νοσταλγία το χωριό(μεταβατική χρήση).
Ασκήσεις
 


 
 

Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης. Υποκείμενο - Κατηγόρημα.

 

 
 
 Οι κύριοι όροι της πρότασης στα αρχαία και τα νέα ελληνικά 

 https://create.kahoot.it/share/9c120ad4-a626-4732-97fd-0ddbeeb88230?fbclid=IwAR32mYUbgEY0aYhU1_b8nVKC8Y31P1k0-4ApBdC71omGvKgW0JzQ-h3263U

 

 
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου