Το να δημιουργείς είναι να σκέφτεσαι πιο έντονα. Ρεβερντί Π.

Τρίτη 25 Φεβρουαρίου 2014

ΚΛΕΦΤΙΚΟ Του Βασίλη



Τα κλέφτικα τραγούδια ως διακριτό είδος των επικών δημοτικών τραγουδιών πήρε το όνομά του από το περιεχόμενο των στίχων του. Σε ό,τι αφορά στον ελλαδικό χώρο τα κλέφτικα τραγούδια είναι δημιουργήματα μιας συγκεκριμένης περιόδου της Τουρκοκρατίας μετά τον 16ο αιώνα και στα θέματά τους διαφαίνεται η επαναστατική δράση των κλεφτών και των αρματολών.
Στους στίχους εγκωμιάζεται η ζωή, τα κατορθώματα, η νικηφόρα μάχη ή ο ένδοξος θάνατός τους. Μολονότι αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα, δεν περιλαμβάνουν ακριβή διήγηση, ούτε προσήλωση σε συγκε­κριμένα πρόσωπα .
Εδώ οι ήρωες, σε αντίθεση από τα ακριτικά, δεν έχουν υπερφυσικές ικανότητες και είναι απλοί θνητοί.
Στα ολιγόστιχα λιτά, χωρίς εξηγήσεις και περιγραφές περιστατικών, κλέφτικα τραγούδια η μετάβαση από την μια εικόνα στην άλλη γίνεται γρήγορα.
Σε όλα σχεδόν απαντάται ζωντανός διάλογος μεταξύ προσώπων, ενώ ενίοτε, όταν δεν υπάρχει δεύτερο πρόσωπο, ο δημιουργός εισάγει μια συμβατική εικόνα, ένα πουλί με ανθρώπινη λαλιά, μια κόρη, προκειμένου να παραχθεί ο διάλογος.
http://el.wikipedia.org/

ΚΛΕΦΤΙΚΟ
Του Βασίλη
         Τα κλέφτικα τραγούδια έχουν ως θέμα τη ζωή και τα κατορθώματα των κλεφτών. O Βασίλης, ο κεντρικός ήρωας του τραγουδιού, επιλέγει, όπως έκαναν πολλοί νέοι άντρες στα χρόνια της τουρκοκρατίας, να φύγει από τη σκλαβιά και να ζήσει την ελεύθερη ζωή των κλεφτών. Τόσο η εθνική όσο και η κοινωνική του περηφάνια τον ωθούν να εγκαταλείψει τα υλικά αγαθά μιας υπόδουλης ζωής και να γίνει αντάρτης, ελεύθερος μέσα στη φύση των απόκρημνων βουνών.

Θεόδωρος Βρυζάκης, Πολεμική σκηνή (λεπτομέρεια) 
 http://digitalschool.minedu.gov.gr/


«Βασίλη, κάτσε φρόνιμα, να γένεις νοικοκύρης,
για ν' αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες,
χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια* να δουλεύουν.
- Μάνα μου εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης,
να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν,
και να 'μαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους.*
Φέρε μου τ' αλαφρό σπαθί και το βαρύ τουφέκι,
να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια,
να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγγους,*
να βρω λημέρια* των κλεφτών, γιατάκια* καπετάνων•
και να σουρίξω* κλέφτικα, να σμίξω τους συντρόφους,
που πολεμούν με την Τουρκιά και με τους Αρβανίτες».

Πουρνό* φιλεί τη μάνα του, πουρνό ξεπροβοδιέται.
«Γεια σας βουνά με τους γκρεμνούς, λαγκάδια με τις πάχνες!
- Καλώς το τ' άξιο το παιδί και τ' άξιο παλικάρι».

Ν.Γ. Πολίτη, Δημοτικά τραγούδια, Γράμματα


Ενότητα 1η: Η συμβουλή της μάνας

(Βασίλη ………..να δουλέψουν)
Το κλέφτικο τραγούδι μας μεταφέρει στην ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα των προεπαναστατικών χρόνων.

Μια μάνα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, από αγάπη και φροντίδα για το γιο της, τον Βασίλη, του προτείνει να κάτσει φρόνιμα: δηλαδή να μην κάνει κάτι παράτολμο, να λειτουργήσει με βάση τη λογική, να κάτσει σπίτι του, να γίνει νοικοκύρης και να επιλέξει την γεωργική και κτηνοτροφική ζωή που του εξασφαλίζει ηρεμία και οικονομική άνεση.

Η μητέρα απευθύνεται στο γιο της σε β πρόσωπο . Η ζωή που περιγράφει η μητέρα στο γιο της φαίνεται μια όμορφη ζωή με ανέσεις και ηρεμία αλλά αποσιωπάται ένα σημαντικό στοιχείο: η έλλειψη ελευθερίας

Ενότητα 2η: Η απόφαση του Βασίλη να γίνει κλέφτης

(Μάνα μου……… Αρβανίτες)
 

Ο Βασίλης είναι ένας κοινός άνθρωπος αλλά το ιδανικό της ελεύθερης ζωής και η βαθιά αίσθηση της αξιοπρέπειας τον οδηγούν να απαρνηθεί την βολεμένη ζωή του υπόδουλου και να διαλέξει την επικίνδυνη αλλά ελεύθερη ζωή των κλεφτών. Ο Βασίλης απαντά κατηγορηματικά ότι δεν πρόκειται να κάτσει φρόνιμα για να αποκτήσει όλα όσα του ανέφερε η μητέρα του και να συμβιβαστεί με μια υπόδουλη ζωή. Στο λόγο του επαναλαμβάνει κάποια από τα λόγια της μάνας του και λέει ότι δεν δέχεται να είναι σκλάβος των Τούρκων ή των Ελλήνων που συνεργάζονταν με τους Τούρκους και εκμεταλλεύονταν τους συμπατριώτες τους. Στα λόγια του διακρίνουμε προμηνύματα του απελευθερωτικού αγώνα του 1821.


Ο Βασίλης ανακοινώνει την απόφαση του ,που είναι να γίνει κλέφτης και να φύγει στα βουνά. Μάλιστα ζητά από την ίδια τη μητέρα του αν του δώσει τα όπλα του ώστε να την κάνει να συμμετέχει και αυτή  στην απόφαση του. Η παρομοίωση «να πεταχτώ σαν το πουλί» φανερώνει τη δίψα του Βασίλη για ελευθερία. Ο Βασίλης αισθάνεται την ανάγκη να βαδίζει ελεύθερα αλλά αυτό δεν του αρκεί: θέλει να κάνει και πόλεμο εναντίον των κατακτητών: δηλώνεται η ανδρεία και η γενναιότητα του.
 Η πορεία του προς τα βουνά περιγράφεται πολύ γλαφυρά και παραστατικά. Η κλιμάκωση και το ασύνδετο παρουσιάζουν την πορεία του Βασίλη προς την κλεφτουριά, την ανάληψη δράσης και την έναρξη του αγώνα κατά των Τούρκων. 

Ο Βασίλης παρουσιάζεται: αξιοπρεπής, ασυμβίβαστος, αποφασιστικός, υπερήφανος, λάτρης της ελευθερίας, γενναίος, τολμηρός, αγωνιστής, άξιος συνεχιστής των προγόνων του.



Ενότητα 3η : Η πραγματοποίηση της απόφασης του Βασίλη

(Πουρνό……παλικάρι)

Ο Βασίλης αποχαιρετά τη μητέρα του η οποία δεν κάνει καμιά προσπάθεια να τον μεταπείσει και αποδέχεται την απόφαση του. Ο Βασίλης φτάνει στον προορισμό του και μιλά με τα στοιχεία της φύσης που τον υποδέχονται στην καινούρια του ζωή.  Ο Βασίλης χαίρεται που είναι πια ελεύθερος και τα προσωποποιημένα στοιχεία της φύσης τον καλοδέχονται και τον επαινούν.



Στιχουργική- γλώσσα

Το τραγούδι έχει όλα τα τυπικά γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών.Ο στίχος είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, ανομοιοκατάληκτος και χωρίζεται σε δύο ημιστίχια. Κάθε στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα. Η γλώσσα είναι απλή, λαϊκή, δημοτική, κυριαρχούν οι ρηματικοί τύποι, απουσιάζουν τα επίθετα και υπάρχουν ιδιωματικές λέξεις( γένεις, κοπέλια, σουρίξω, γιατάκια). Υπάρχει παρατακτική σύνδεση, εκφραστική λιτότητα, προσωποποίηση και συνομιλία με τη φύση.

Ύφος : ζωντανό, παραστατικό, γρήγορο, (διάλογος, ενεστώτας), συγκινητικό (όταν η μάνα τον συμβουλεύει), ηρωικό (όταν η κλεφτουριά τον υποδέχεται).
 

 Ερωτήσεις 

  • O Βασίλης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε δυο μορφές ζωής. Ποιες είναι αυτές; Ποιαν επιλέγει και γιατί; Πώς αξιολογείτε αυτή την επιλογή;
  • Τι σημαίνει η λέξη φρόνιμα στο τραγούδι μας;
  • Ο Βασίλης παίρνει αμέσως την απόφασή του; Την υλοποιεί γρήγορα;
  • Ποια είναι η ζωή των κλεφτών όπως φαίνεται από το κείμενο;
  • Ποιο πιστεύετε ότι  είναι το περιεχόμενο των κλέφτικων τραγουδιών; Ποιες αξίες θα προβάλλονται σε αυτό το είδος των τραγουδιών;

Ακούστε το κλέφτικο "Του Βασίλη"

Το τραγούδι αυτό έχει μεγάλη διάδοση στη Θεσσαλία. Ακούστε μια παραλλαγή από αυτές που κυκλοφορούν:



Κλέφτικα τραγούδια: στίχοι



3 σχόλια:

  1. ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΤΣΕ ΦΡΟΝΙΜΑ ΝΑ ΓΙΝΗΣ ΝΟΙΚΥΡΗΣ
    Τι ειναι αυτό που κάνει νέους ανθρώπους να γίνονται επαναστάτες (με ή χωρίς αιτία);
    Στα χρόνια του Ομήρου ο ήρωας ηταν το πρότυπο για τους νέους της πατρίδας. Αυτό το πρότυπο ξεθώριασε τα τελευταια χρόνια στον τόπο μας.
    Παράλληλα με το ηρωικό ιδεωδες υπηρχε και το ιδεωδες του απλου ανθρώπου, ο οποιος ζει πολλά και καλά χρόνια περιστοιχισμένος από τους δικούς του. Αυτό το ιδεωδες είναι διαχρονικό και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.
    Αργότερα πρότυπο έγινε ο «καλός καγαθός». Είναι ο άνθρωπος που συμμετέχει στα κοινά, είναι καλλιεργημένος, έντιμος, βοηθα τους άλλους κλπ.
    Στα χρόνια του Βυζαντίου πρότυπο είναι ο Άγιος. Για την Εκκλησία Άγιος είναι ο φίλος του Θεου, αυτός που έχει καθαρθει από τα πάθη, πέρασε στον φωτισμό και στην τελείωσι και ζει από τώρα τον Παράδεισο. Αυτό είναι το πρότυπο για όλους τους Χριστιανούς μέχρι συντελείας του αιωνος.
    Σήμερα πρότυπο είναι ο άνθρωπος της οικονομίας. Αυτός που εργάζεται συνέχεια και καταναλώνει όσο γίνεται περισσότερα υλικά αγαθά.
    Τι γίνεται όμως με εκείνους που δεν μπορουν να συμμορφωθουν στην εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα;
    Αν δεν πολεμουσε κάποιος για την πατρίδα ηταν άτιμος και μισητός από την κοινότητα. Αυτό ηταν φυσικό, διότι δεν μπορει ο άλλος να σκοτώνεται στον πόλεμο και εσύ να κάθεσαι στο σπιτάκι σου.
    Όποιος δεν μπορουσε ή δεν ήθελε να κάνει οικογένεια, για τον α ή β λόγο, ζουσε και πάλι στο περιθώριο, εκτός κι αν έμπαινε στην υπηρεσία κάποιου υψηλου σκοπου. Εάν δεν εργάζεσαι και δεν έχεις γυναικα, είναι δύσκολα τα πράγματα, το λένε και οι ψυχολόγοι. Η εργασία και η γυναικα φανερώνει σε μεγάλο βαθμό και την ψυχική υγεία του ανθρώπου.
    Εάν θελήσουμε να εστιάσουμε στον διπλό παράγοντα (που φέρνει αυτό που λένε ευτυχία) «γυναικα-επάγγελμα», θα διαπιστώσουμε πως οι επαναστάτες (από τους κλέφτες της τουρκοκρατίας μέχρι τους αντάρτες των πόλεων) έχουν ένα κοινό σημειο: δεν τους αρέσει ή δεν μπορουν να εργαστουν στις συνθηκες που τους προσφέρονται [και δεν μπορουν (ή δεν θέλουν για διαφόρους λόγους) να νυμφευτουν].

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πάρα πολύ ωραίο και περιεκτικό. Ότι πρέπει για το διαγώνισμα!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. oti kalhtero gia enan mathith oste na kanei epanaliph

    ΑπάντησηΔιαγραφή