Το να δημιουργείς είναι να σκέφτεσαι πιο έντονα. Ρεβερντί Π.

Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2015

Ενότητα 5η - Ραψωδία α, στίχοι 361-497







ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Η Πηνελόπη κατεβαίνει στο μέγαρο" (361-383)
2. "Ο Τηλέμαχος απευθύνεται στη μητέρα του" (384-409)
3. "Διάλογος Τηλέμαχου-μνηστήρων" (410-466) 
4. "Ο Τηλέμαχος αποσύρεται στην κάμαρά του" (467-497)

Τρεις είναι οι στόχοι αυτής της ενότητας:
 α) Το ωρίμασμα του Τηλέμαχου σαν αποτέλεσμα της επέμβασης της Αθηνάς,
 β) η παρουσία της Πηνελόπης, 
γ) η μεταβίβαση της εξουσίας από την Πηνελόπη στον Τηλέμαχο

Στ. 361-364: η πρώτη αυτή εικόνα είναι η συνέχεια των στίχων 171-173 το γλέντι των μνηστήρων συνεχίζεται αδιάκοπα 

Το τραγούδι του Φήμιου όμως , που καθηλώνει τους μνηστήρες, ενεργοποιεί την Πηνελόπη και η παρουσία της δεσπόζει στη σκηνή μέχρι το 383· παρεμβαίνει τότε ο Τηλέμαχος ελεγκτικά, της θυμίζει τη θέση της και τον δικό του ρόλο («σ’ αυτό το σπίτι είμαι εγώ ο κυβερνήτης»), κι εκείνη κατάπληκτη αποχωρεί (385-406)

  • οι μνηστήρες εκδηλώνονται με θόρυβο και δίνουν έτσι αφορμή στον Τηλέμαχο να τους απευθύνει λόγο ελεγκτικό και αντρίκειο ως κύριος του σπιτιού (407-24)
  • εκείνοι αιφνιδιάζονται και απορούν με το θάρρος του, ο Αντίνοος μάλιστα τουκαταλογίζει έπαρση και τον καταριέται, αλλά ο Τηλέμαχος του απαντά συγκρατημένα (425-44)·
  • παρεμβαίνει ο Eυρύμαχος ειρωνικά, διπλωματικά, διερευνητικά, για να αποσπάσει πληροφορίες, αλλά ο Τηλέμαχος τον καθησυχάζει κρύβοντας το μυστικό του (445-67)
  • και οι μνηστήρες συνεχίζουν το γλέντι ως το βράδυ, οπότε αποχωρούν για ύπνο στα σπίτια τους· ο Τηλέμαχος μόνο ξαγρυπνά μελετώντας τις συμβουλές της θεάς (468-97).

Στο κέντρο μιας δράσης αλυσιδωτής βρίσκεται ο Τηλέμαχος.

  

Παρουσίαση της Πηνελόπης: Εμφανίζεται σαν μια πραγματική αρχόντισσα. Κατεβαίνει με αξιοπρέπεια τη σκάλα, ενώ την ακολουθούν δυο σκλάβες. Καλύπτει το πρόσωπό της με τη μαντίλα της, το κρήδεμνον.

Αντίθεση: ο θρήνος της Πηνελόπης με το θορυβώδες γλεντοκόπι των μνηστήρων

στίχ. 398: Σε μια εποχή όπου επικρατούσε η οικιακή οικονομία, αυτονόητο είναι ότι η αυτάρκεια του ανακτόρου εξασφαλιζόταν με την οικοτεχνία. Στο παλάτι και γενικά στο σπίτι παράγονταν όλα τα απαραίτητα. Σ’ αυτό βοηθούσε η ύπαρξη των δούλων. Μέσα στην ασφάλεια του οίκου οι γυναίκες μπορούσαν άνετα να προσφέρουν παραγωγικό έργο. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι έπρεπε να εργάζεται και η βασίλισσα, γιατί κάθε εργατικό χέρι ήταν απαραίτητο ώστε να αυξάνεται ο πλούτος και η δύναμη του οίκου. Η τακτική αυτή συνεχίστηκε και στο Βυζάντιο, το Μεσαίωνα, την Αναγέννηση, όπου πολλές φορές τα παλάτια ήταν κυριολεκτικά εργοστάσια υφαντικής.

στίχ. 411 και εξής: Βλέπουμε την απαρχή της σύγκρουσης ανάμεσα στον Τηλέμαχο και τους μνηστήρες. Την προκαλεί ο Τηλέμαχος που από έφηβος έχει γίνει πια άντρας. Τους βρίζει αλλά δεν παρατραβάει τις απειλές. Τις μεταθέτει στη θέληση των θεών για να μην τους εξάψει περισσότερο. Τους ανακοινώνει τα σχετικά με την επίσκεψη της θεάς για να τους φοβίσει. Το ωρίμασμα φαίνεται από τις πράξεις του και από τις αντιδράσεις των άλλων (στίχ. 401, 425-6).

στίχ. 437-441: Βλέπουμε:
α) την τιμή που αποδιδόταν στο βασιλιά. Η τιμή αυτή αναφέρεται περισσότερο στην αρχοντιά και τη λαμπρότητα του σπιτιού, παρά στη στρατιωτική δύναμη και τον πλούτο.
 β)τη χαλαρότητα του θεσμού της κληρονομικής βασιλείας. Το ποιος θα γίνει βασιλιάς δεν είναι μόνο θέμα κληρονομικότητας αλλά εξαρτάται από την κρίση των θεών, ανάλογα με τις ικανότητες και τη δύναμη του καθενός.
  


Μεταστροφή- αλλαγή του Τηλέμαχου


Από όσα λέει στη μητέρα του
Από την αντίδραση της Πηνελόπης
Από όσα λέει στους μνηστήρες
Από την αντίδραση των μνηστήρων

Στο τέλος της ραψωδίας, επικρατεί η ύφεση. Όλοι αποσύρονται για ύπνο.
Υπάρχει μια μεγάλη αντίθεση: από τη μια η σκληρότητα και η απειλή των μνηστήρων και από την άλλη η τρυφερότητα, η καλοσύνη και η αγάπη της Ευρύκλειας.

Χρόνος: Τα γεγονότα της α ραψωδίας διαδραματίζονται μόνο κατά την 1η μέρα της Οδύσσειας.




ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ
α) Οι αοιδοί : Ο Φήμιος είναι ο πρώτος από τους δύο αοιδούς που θα δούμε στην Οδύσσεια (ο άλλος είναι ο Δημόδοκος που ζει στο παλάτι των Φαιάκων). Με τα τραγούδια τους, που έχουν ως θέμα τα κατορθώματα των θεών και των ηρώων (374-376) ψυχαγωγούν τους ακροατές (385-386). Οι ομηρικοί άνθρωποι θεωρούν θεόσταλτο το χάρισμα που έχουν οι αοιδοί ν'αυτοσχεδιάζουν και γι'αυτό τους σέβονται και τους τιμούν (361-363).

β) Οι ευγενείς : Στην ομηρική εποχή υπάρχουν δύο τάξεις : οι ευγενείς και ο λαός. Οι μνηστήρες ανήκουν στην τάξη των ευγενών, είναι πλούσιοι γαιοκτήμονες με τοπική εξουσία και πολλούς δούλους. Οι ευγενείς συμμετείχαν συχνά σε συμπόσια και διασκέδαζαν. Ο Τηλέμαχος δε θυμώνει που οι μνηστήρες διασκεδάζουν, αλλά οργίζεται να τους βλέπει να σπαταλούν τα αγαθά του (417-419)

γ) Η κληρονομική βασιλεία : Υπήρχε η αντίληψη ότι το βασιλικό αξίωμα ήταν θεόσταλτο (430-431, 434-437). Φυσικός κληρονόμος του θρόνου της Ιθάκης ήταν ο Τηλέμαχος. Όμως η κατάσταση στην Ιθάκη ήταν μπερδεμένη, μιας και ήταν ακόμα άγνωστο αν ο Οδυσσέας είχε πεθάνει ή ήταν ζωντανός, ενώ ο Τηλέμαχος ακόμα ήταν ανήλικος. Οι μνηστήρες εκμεταλλεύονται την κατάσταση και διεκδικούν την εξουσία. Βλέπουμε λοιπόν, ότι ο θεσμός της βασιλείας, αν και δεν έχει καταργηθεί, βρίσκεται σε παρακμή. (438-441)

δ) Οι δούλοι : Ήταν περιουσιακό στοιχείο του αφέντη τους. Οι αριστοκράτες είχαν πολλούς δούλους. Μια ειδικευμένη σκλάβα κόστιζε 4 βόδια. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν την ιδιαίτερα υψηλή αξία της Ευρύκλειας, που αποκτήθηκε από τον Λαέρτη έναντι 20 βοδιών.

ε) ο ρόλος του άντρα και της γυναίκας : Η ομηρική κοινωνία ήταν ανδροκρατούμενη. Ο άνδρας είναι ο κύριος του σπιτιού, που λαμβάνει αποφάσεις και είναι υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης (309-400) και την απόκτηση και διατήρηση των υλικών αγαθών (442-444). Καθήκον του άνδρα είναι να προστατεύει την τιμή της οικογένειας (416-418). Αντίθετα, η γυναίκα έχει ως μοναδική υποχρέωση τη φροντίδα του σπιτιού. Οι γυναικείες δουλειές ήταν καθορισμένες με σαφήνεια (397-399). Η γυναίκα υπακούει στον άνδρα, δε συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων και δε γλεντάει μαζί με τους άνδρες (397).

στ) χρησμοί : Οι μάντεις κατείχαν σημαντική θέση στην ομηρική εποχή. Πολλοί άνθρωποι τους έδειχναν εμπιστοσύνη (όπως η Πηνελόπη). Υπήρχαν όμως και κάποιοι που δεν πίστευαν τους χρησμούς, όπως ο Τηλέμαχος

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ
Τριτοπρόσωπη αφήγηση
Στίχοι: 361-373, 384, 401-410, 425-427, 432, 445, 459, 467, 473-487, 496-497
Πρωτοπρόσωπη αφήγηση
Στίχοι: 374-383, 385-400, 411-424, 428-431, 433-444, 446-458, 460-466

ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ έχουμε στους στίχους 423-424 όταν ο Τηλέμαχος προειδοποιεί τους μνηστήρες πως κάποια μέρα θα τιμωρηθούν για την υβριστική συμπεριφορά τους από τον Δία και θα βρουν τον θάνατο μέσα στο παλάτι

ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ
Έχουμε στους στίχους 478-487, όταν ο ποιητής αναφέρεται στην Ευρύκλεια. Η παρέκβαση είναι ταυτόχρονα και επιβράδυνση (απαραίτητο δομικό στοιχείο κάθε έργου).


ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
Αθηνά Παλλάδα (364) : τυπικό επίθετο
θεία γυναίκα (369) : τυπικό επίθετο
θεϊκό αοιδό (373) : τυπικό επίθετο
της μίλησε όμως ο γνωστικός Τηλέμαχος (385) : τυπική έκφραση
τα μάτια λάμποντας (405) : τυπική έκφραση
μετά του αντιμίλησε ο Αντίνοος, γιος του Ευπείθη (427) : τυπική έκφραση
θαλασσοφίλητη Ιθάκη (430) : τυπικό επίθετο
αμέσως τότε κι ο Τηλέμαχος, με τη δική του γνώση, ανταποκρίθηκε (432) : τυπική έκφραση
θείος Οδυσσεύς (441) : τυπικό επίθετο
με σύνεση και γνώση του αντιμίλησε ο Τηλέμαχος (460) : τυπική έκφραση
εμπειροπόλεμου Αγχιάλου (465-466) : τυπικό επίθετο
θαλασσινούς Ταφίους (466) : τυπικό επίθετο


ΥΒΡΙΣ - ΤΙΣΙΣ - ΝΕΜΕΣΙΣ
Στους στίχους 423-424 διατυπώνεται η άποψη ότι οι θεοί οργίζονται με τους αλαζόνες και τους τιμωρούν για την υβριστική τους συμπεριφορά



Πηνελόπη
Τηλέμαχος

Φήμιος
Αντίνοος- Ευρύμαχος
*Παρουσιάζεται όπως
*αποφασιστικός και

*φημισμένος και
*η συμπεριφορά του
ταιριάζει σε μια βασίλισσα
δυναμικός

τιμημένος αοιδός
στοιχειοθετεί τη
(στ. 356-374)
*συνετός και μετριόφρων

(361, 385)
γενικότερη
*είναι συνετή, φρόνιμη(367)
*ρεαλιστής, έξυπνος,

*έχει, όπως όλοι οι
συμπεριφορά των
και σεμνή
διπλωματικός

αοιδοί, ξεχωριστή
μνηστήρων
*έχει ασύγκριτη ομορφιά
*η αλλαγή μετά τη

θέση στη μυκηναϊκή
Αντίνοος επιθετικός
(408-410)
συζήτησή του με τη θεά

κοινωνία.
και προσβλητικός.
*ευγενική, μιλά με σεβασμό
είναι ολοφάνερη

*το τραγούδι του
Στόχος του όχι μόνο ο
στο Φήμιο.
*στο τέλος της ενότητας

καθηλώνει τους
γάμος του με την
*αφοσιωμένη και πιστή
είναι προβληματισμένος

μνηστήρες και
Πηνελόπη, αλλά και
σύζυγος
και σκεφτικός

ενεργοποιεί την
θρόνος της Ιθάκης.
*αγνοεί επιδεικτικά τους



Πηνελόπη, αφού τη
Ευρύμαχος
μνηστήρες



συγκινεί το τραγούδι
διπλωματικός και
*δέχεται πρώτη το μήνυμα



* έχει την υποστήριξη
προσποιητά φιλικός.
της ενηλικίωσης του γιου της



του οικοδεσπότη
Υποψιάζεται το ρόλο






του ξένου στην αλλαγή







































 





http://giatheoritikous.blogspot.gr/2014/08/blog-post_27.html

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου